پادشاه دادگستر لک
|
برای شنیدن مور با صدای شادروان اقبالباقری کلیک کنید پادشاه دادگسترلک (وکیل الرعایا) کریم خان زند لک به نقل از لغتنامه ی دهخدا: |
|
کریم . [ ک َ ] (اِخ ) کریمخان زند پسر ایناق . از طوایف لک بود. پس از فوت پدر با برادرش صادق خان بزرگ طایفه ٔ زند شد در 1162 هَ . ق . به سپاه ابراهیم خان ، برادرزاده ٔ نادرشاه پیوست ، چون ابراهیم به دست شاهرخ نوه ٔ نادر کشته شد کریمخان قدرتی یافت و سرانجام بر علیمرادخان بختیاری و محمدحسن خان قاجار وآزادخان افغان و فتحعلیخان افشار پیروز شد و به استثناء آزادخان دیگر رقیبان او کشته شدند. علیمرادخان پس از شکست از کریمخان زند از شیراز به کرمانشاه رفت و شاه اسماعیل سوم که قبلاً به پادشاهی نشسته بود به کریمخان پیوست (1165 هَ . ق .) و کار کریمخان بالا گرفت و چون خویشتن را وکیل وی کرده بود به وکیل معروف شد. علیمرادخان در کرمانشاه سپاهی فراهم آورد و به مقابله ٔ کریمخان شتافت ، اما در ناحیه ٔ بیل آور شکست خورد و به دست محمدخان زند کشته شد. محمدخان از بزرگان زندیه بود که از کریمخان روی گردان شده و به علیمرادخان پیوسته بود. اما پس از کشتن علیمرادخان مورد عفوکریمخان قرار گرفت . پس از این واقعه ، کریمخان برای دفع محمدحسن خان به گرگان لشکر کشید، اما کاری از پیش نبرد. در این میان ، شاه اسماعیل سوم به اردوی محمدحسن خان پیوست و او را نایب السلطنه کرد، بدین جهت شکست در سپاه کریمخان افتاد و به اصفهان عقب نشست . در نبرد دیگری که در سال 1171 هَ . ق . درگرفت ، کریمخان ازاصفهان به شیراز رفت و متحصن شد. اما سپاه محمدحسن خان نتوانست محاصره ٔ شیراز را ادامه دهد و ناچار به استراباد بازگشت و در جنگی به دست شیخ علیخان زند کشته شد. از رقبای دیگر کریمخان آزادخان افغان سردار سپاه نادر بود که داعیه سلطنت داشت . در 1167 هَ . ق . در نبردی که میان او و کریمخان در ناحیه ٔ بروجرد درگرفت کریمخان شکست خورد، اما سرانجام کریمخان بر او غلبه کرد و او در 1175 هَ . ق . خود را تسلیم کریمخان کرد و تا آخر عمر مورد محبت خان زند بود. در سالهای 1174 و 1175 هَ . ق . کریمخان به دفع فتحعلیخان افشار آرشلو پرداخت . ابتدا در ناحیه ٔ قره چمن از وی شکست خورد، اما سرانجام بر وی غلبه کرد و فتحعلیخان به ارومیّه گریخت . کریمخان 9 ماه ارومیّه را محاصره کرد و در 1167 هَ . ق . فتحعلیخان تسلیم شد و مورد محبت او قرار گرفت ، اما چون سوء نیت وی بر کریمخان مسلم شد امر به کشتن او داد. در 1177 هَ . ق . والی بغداد به تحریک مولی مطلب مشعشعی به خوزستان تاخت . کریمخان به خوزستان رفت و طایفه ٔ آل کثیر و کعب را سرکوب کرد و لشکری به سرکردگی صادق خان برادر خویش به بصره فرستاد و آنجا را تصرف کرد. پس از این به تنظیم امور پرداخت و در آباد کردن شیراز کوشش بسیار نمود و سرانجام در1193 هَ .ق . در شیراز درگذشت . مدت سلطنتش سی سال و هشت ماه و نه روز بود. کریمخان تنومند، قوی هیکل ، نیرومند، شجاع و رئوف بود و با پیروان مذاهب مختلف به عدل رفتار می کرد. در لباس تکلف نمی کرد و گاهی لباسش مندرس می نمود. خود را به جواهر نمی آراست شبها مجلس عیش می آراست و شراب می خورد، اندک می خوابید و روزی دو بار سلام عام می داد مسکوکات وی نقشی چنین داشته است : ترجمه: فرمان عالی شد آنکه عالیجاه رفیع جایگاه حشمت و جلالت و اقبال پناه؛ عمده الخوانین العظام بیگلربیگی اردلان و باقی عمال آنجا بدانند که چون مراعات جناب سیادت مآب صاحب عریضه مطمح نظر حقانیت گستر می باشد که چون قریه باینچو از قدیم الایام الی حال بوطنیه اجداد او و او برقرار بوده بهمان طریقه در وجه او برقرار دانسته بهیچ وجه من الوجوه متعرض نگردیده بدستور استمرار سادات معمول دارند و در عهده شناسند بتاریخ شهر ذی القعده سنه 1176 یا من هو بمن رجاه کریم لک مشروطه خواه نام :یارمحمد سال تولد:1254خورشیدی(1296قمری) نام پدر:محمد نام مادر:بلقیس پدرش از لکهای زردلان و مادرش از لکهای طایفه ی بالوند بود یارمحمد خان(معروف به یارمحمد خان کرمانشاهی) سردار لک از مشروطه خواهان صاحب نام بوددر کرمانشاه وتبریزهمگام با دو سردار مشروطه خواه آذری(ستارخان وباقرخان) برای تحقق مشروطه جانفشانی بسیار نمود. در حالیکه تمامی قشون دولتی به سرکردگی سالارالدوله و فرمانفرماو تمامی گروههای مسلح محلی علیه او متحد شده بودند تا آخرین نفس با مستبدین جنگید و در این را ه کشته شد احمد کسروی تاریخ نویس برجسته و شهیر ایران در باره ی او می نویسد: تنها کسانی که از شهرهای ایران به یاری تبریز آمدند یارمحمد خان کرمانشاهی و همراهان او بودند. در آن روزها که مجلس( مشروطه خواه) به همه ی شهر ها تلگراف فرستاده ویاوری می طلبید(یارمحمد خان )با یک برادر و یک دوست خود که نامهای هر دو حسین خان بود تفنگ واسب خریدندو با یک نوکر آهنگ تهران کردندکه به یاری دارالشورابرسند. ولی چون به قم رسیدند در آنجا از داستان بمباران آگاهی یافته ناگزیر گردیدند که خود را نهان دارند ولی چون چند روزی گذشت آوازه ی ایستادگیهای تبریز به آنجا رسید ای بود که یارمحمد خان وهمراهانش مردانه آهنگ تبریز کردند و از بیراهه خود را به آنجا رسانیدند. دکتر ملک زاده: از جمله کسانی که حقا نامش باید در تاریخ مشروطیت ایران جاویدان باقی بماند یارمحمد خان کرمانشاهی است . این مرد غیرتمند و شجاع و مشروطه خواه که در انقلاب و کشمکش میان مشروطه خواهان و مستبدین کرمانشاه فداکاریها کرد و شجاعت زیاد از خود نشان دادهمین که شنید محمد علی شاه خیال حمله به مجلس شورای ملی و از میان بردنمشروطه را دارد با عجله راه تهران را پیش گرفت. ولی همین که به قم رسید مجلس به توپ بسته شد وجمع مشروطه خواهان متفرق گردید.در نبرد حکم آباد یارمحمد خان از پیش جنگان ملی بوده و از جمله کسانی که در این جنگ ابراز شجاعت ولیاقت کردند یارمحمد خان ،حسین خان کرمانشاهیو حاجی خان پسر علی مسیوو ...بوده اندکه انجمن ایالتی تبریز از جانفشانی آنهاکتباً تقدیر نمود
|
