برگرفته از وبلاگ لکستان

سجاد درویشی: نوشتار پیش رو پژوهشی است هر چند کوتاه، که با مشاهدات چشمی و پرس و جو از افراد بزرگسال و سالمند برخی مناطق لک نشین لکستان.  محصولات فرآوری شده از پوست احشام عبارت است از:هیزَه، مَشکَه، کُونَه، دَلوُلی، کَری وِل، شیراز دان، هَموُنَه ...

1- هیزَه (Hiza): فرآوری شده به وسیله شیره توت ، عمده کاربرا آن برای نگهداری روغن حیوانی بوده همچنین برای نگهداری گوشت طبخ شده(به علت نبود یخچال و زیاد بودن گوشت آن را طبخ میکردند و در "هیزه" نگهداری میکردند). "هیزه" هنوز در اکثر خانه های روستایی و شهری یافت میشود چون به اعتقاد مردمان محلی هیچ وسیله ای برای نگه داری روغن حیوانی همانند آن نمیتواند ماندگاری و کیفیت روغن حیوانی را تضمین کند.

2- مَشکَه (Mashka): فرآوری شده به وسیله جفت میوه بلوط ، تنها کاربرد آن در تولید دوغ بوده . "مشکه" هنوز هم به ندرت وجود دارد ولی پیشرفت تکنولوژی و سهولت استفاده از "مشکه" های برقی باعث شده که نسل این نوع مشکه ها روبه انقراض برود.

3- کُونَه (kona): فرآوری شده توسط جفت میوه بلوط ، از آن به عنوان مشک آب و برای نگهداری آب استفاده میشده ، "کونه" در سایز های مختلف (پوست احشام کوچک و بزرگ) درست میشده جهت حمل(مانند قمقمه) و مصارف خانگی(گالن های بیست لیتری و حتی بزرگتر). "کونه" تا مدتها آب را در خود خنک نگه میدارد و در مزه آب تغییری ایجاد نمیکند(بر خلاف تصور). "کونه" هنوز هم به ندرت توسط بعضی افراد ساخته میشود.

4- دَلوُلی (Daloli): همانند "کونه" بوده با همان شکل و همان طرز تهیه با این تفاوت که برای نگهداری دوغ مورد استفاده قرار میگرفته ، و دوغ را تا مدتها در خود سالم نگه میداشته است."دلولی" در حال حاضر مصرف ندارد.

5- کَری وِل (Kari  vel): این محصول نیز مانند "مشکه" ، "کونه" و "دلولی" از میوه جفت بلوط فرآوری شده وبرای نگهداری کره استفاده میشده ( روغن حیوانی از کره درست می شود ، کره را روزانه در "کری ول" انبار کرده و پس از آن که به حد کافی رسید آن را ذوب و به روغن حیوانی تبدیل میکرده اند، "کری ول" در واقع برای انبار کردن کره مورد استفاده قرار میگرفته است ). تفاوت "کری ول" با سایر محصولات فرآوری شده از پوست احشام در دریچه آن میباشد ، در "هیزه" ، "مشکه" ، "کونه" ، " دلو لی" دریچه در قسمت گردن پوست حیوان می باشد ولی در "کری ول" دریچه ، انتهای پوست حیوان که قسمتی باز تراست ، میباشد(همانند گونی) و این به خاطرداشتن دسترسی آسان به کره به خاطر جامد وسفت تر بودن آن نسبت به بقیه لبینیات می باشد.

6- شیراز دان (Shiraz daan) (شیراز= کشک مایع) : توسط تِلهَ –آرد با سِزِک(آبی که هنگام درست کردن "شیراز" بدست میاید )- فرآوری می شود ظاهر آن مانند "کری ول" است ، دریچه آن در انتها قرار دارد. در پژوهش های انجام شده "کری ول" و "شیراز دان" به علت نایاب بودن (چون سالهاست به جای این دو وسیله از یخچال استفاده میشود) مشاهده نشد ، و این حقیر اطلاعی از تولید آنها در زمانه حاضر ندارم.

7- هَموُنَه (Hamona): همانند چرم (البته با مکانیزم های محلی و اندکی تغییر شیوه) فرآوری میشود ، کارایی نایلون و پلاستیک یا گونی های پلاستیکی را در زمانه حاضر داشته است البته صرفا از جهت محکمی و نفوذ ناپذیری، در آن تنقلات ازقبیل مویژ(کشمش) ، قووَتو(قاوُیت)، گنم شیره و ... و آرد و ... نگه داری میشده است . "همونه" در زمان حاضر کاربرد ندارد و نیز تولید نمیشود(باز هم به سبب تکنولوژی و تولید پلاستیک با فناوری نانو و سهولت تهیه آن).